Ayak topuğu, ayaktaki en büyük kemiklerden biridir ve binlerce kemik, yüzün üzerinde tendon, eklem, bağ ve kasın birleşimiyle oluşur. Topuk kemiği, yürüdüğümüzde yer ile temas eden ilk kemiktir. Bu temas sonucunda şok emme görevini üstlenir ve hareket esnasında üzerine binen tüm yükü taşır. Ayak topuğunda ağrı, topuğun arka, alt veya ön kısmında meydana gelebilir ve zamanla şiddetlenen bir ağrı türüdür. Genellikle tek ayakta hissedilen bu ağrı, ayağın kullanılması durumunda oldukça yoğun bir şekilde hissedilir. Ancak hastaların üçte birinde ayak topuğu ağrısı her iki ayakta da görülebilir. Hissedilen ve huzursuzluk veren ayak topuğu ağrısında en belirgin belirtiler, ağrının özellikle sabahları yataktan ya da oturduğunuz yerden kalkma sırasında şiddetlenmesi ve yürüyüş esnasında azalmasıdır. Uzun süre hareketsiz kaldıktan sonra ayağa kalktığınızda ağrı daha yoğun hissedilir. Yürümek ağrıyı hafifletiyor gibi görünse de uzun yürüyüşler veya uzun süre ayakta kalmak ağrının yeniden başlamasına neden olabilir. Ayak topuğu ağrısı birçok sebepten kaynaklanabilir.

Ayak topuğu ağrısının en sık rastlanan sebebi plantar fasiit, yani topuk zarı hastalığıdır. Ayak tabanında bulunan plantar fasya, topuk kısmını ayağın ön tarafına bağlayan esnek yapılı bir doku bandıdır. Bu bandın iltihaplanması, kalınlaşması ve zarar görmesi plantar fasiit olarak adlandırılır. Ayağa fazla uygulanan baskı sonucunda bu bağlar yıpranır ve iltihaplanarak sertleşir. Plantar fasiit genelde topuk dikeni ile birlikte görülür. Aşırı kilolu kişilerde, uzun mesafe koşucularında, hamileliğin son dönemlerinde ve uzun süre ayakta kalınması gereken işlerde çalışan kişilerde görülme oranı yüksektir. Düz tabanlık veya yüksek ayak kemeri gibi ayak problemleri olan kişilerde bu şikayetlerin meydana çıkması muhtemeldir. Kötü ayakkabı seçimleri de topuk etrafındaki bağları olumsuz etkiler. Plantar fasiit rahatsızlığının en belirgin belirtisi topuk kısmının alt bölümünde hissedilen ağrıdır. Bu ağrı genelde sabahları yataktan kalkıldığında veya bir süre oturduktan sonra ayağa kalkıldığında oldukça şiddetli olur. Topukta oluşan sertlik nedeniyle merdiven çıkmak zorlaşır.

Ayak topuğu kemiğinin hemen alt kısmında kemiğe benzer bir çıkıntı oluşmasına 'topuk dikeni' denir. Röntgen çekildiğinde de görülen bu kemik çıkıntısı, aslında kemik büyümesi ile ilgili değildir. Topuk dikeni, ayakta bulunan bağlar ve kasların zorlanması ve yıpranması sonucu topuğun alt kısmında toplanan kalsiyum birikintileri ile oluşur. Ayak topuğunda ağrı, hastalar tarafından sanki topuğa diken batıyormuş gibi bir his olarak tarif edilir. Aşırı sıçrama veya spor yapan sporcularda daha fazla görülmektedir. Ayağa tam oturmayan ayakkabılar, vücutta biyokimyasal dengesizliğe, obeziteye ve düzenli koşu yapıldığında topuk dikeni ortaya çıkabilir.

Yürüyüş esnasında yere ilk temas eden topuktur. Ağırlık, ayağın dış kısmından başlayarak baş parmağa doğru dengeli bir şekilde dağılır. Adım attığınız esnada ayak tabanı kemeri yükselerek ayak, vücudu ileriye taşımak amacıyla yukarı ya da dışa dönük hareketini tamamlar. Artan pronasyon rahatsızlığında ayak tabanı normalden fazla iç kısma doğru basar. Ayak ile ayak bileği vücudu dengelemekte zorlanır. Ayak daha çok başparmak ya da ikinci parmaktan güç alarak yerden kalkar. Bu durum ise topuk kemiğinde bulunan bağların ve tendonların olağan dışı bir şekilde gerilip çekilmesine sebep olur. Artan pronasyon, yaygın ayak topuğu ağrısı sebeplerinden biridir.

Aşil tendiniti, ayak topuğunun ya da bileğin tarafında ağrılara sebep olur. Bileğin arka kısmından topuk kemiğine uzanan aşil tendonunun iltihaplanması durumunda oluşur. Çok yürüyüş yapan, uzun süre yatakta kalan, koşu yapan ya da kısa tendonları bulunan kişilerde tendona daha fazla yük binmesi nedeniyle daha sık rastlanır.

Ayak topuğu ağrılarında uygulanan tedavi yöntemleri genellikle ağrı kesiciler veya topuk germe egzersizleri gibi birkaç yöntemle birlikte uygulanır. Böylelikle hem oluşan ağrının önüne geçilir hem de iyileşme süreci hızlanır. Çoğu hasta, ayak topuğu ağrısını bir yıl içinde iyileştirir. Cerrahi müdahaleye nadiren başvurulur. Ayak topuğu ağrısında ayağı dinlendirmek oldukça önemlidir. Uzun süreli ayakta durmamak ve uzun mesafe yürümemek gibi önlemler alınabilir.